Inleiding

De opleiding Associate degree Pedagogisch Educatief Professional (PEP) is opgebouwd uit verschillende modules. We geven je met deze proefles een kijkje in één van de modules van de opleiding:

• Interprofessioneel samenwerken in opvang

Je start straks met een open vraag. Daarna ga je verder met interessante literatuur over Interprofessioneel werken en innoveren in teams. Tijdens het lezen van de lesstof kun je jezelf testen door vragen te beantwoorden.

De module Interprofessioneel samenwerken in opvang is opgebouwd uit de volgende thema's:

• Wat is interprofessioneel samenwerken?
• Missie, visie en de invloed van maatschappelijke ontwikkelingen.
• Wet- en regelgeving met betrekking tot interprofessioneel samenwerken.
• Organisatie, functies en taakprofielen.
• Samenwerkingsrelaties.
• Sociale kaart en doorverwijzen.

Theorie: Interprofessioneel werken en innoveren in teams

Bij interprofessionele samenwerking (IPS) gaat het om de samenwerking tussen professionals met uiteenlopende expertises met een gezamenlijk doel. Er zijn allerlei redenen te bedenken waarom het goed zou zijn om professionals met verschillende expertises met elkaar te laten samenwerken (Van der Star, 2017). De reden die vaak als eerst wordt genoemd, is dat zorg rondom een kind beter georganiseerd kan worden als professionals zoals de leraar, de (school)maatschappelijk werker of jeugdzorg korte lijntjes hebben en zo potentiële problemen eerder kunnen signaleren en gezamenlijk beter en sneller kunnen handelen. Een andere reden is dat door IPS de werelden van een kind beter met elkaar verbonden en afgestemd kunnen worden (Doornenbal & De Leve, 2014). Zo is het aantal kinderen dat naar kinderopvang of bso gaat in de afgelopen jaren meer dan verdubbeld (Rijksoverheid, 2019) en zouden deze kinderen profiteren als leraar en pedagogisch medewerker hun werkwijze, de manier waarop ze omgaan met kinderen, op elkaar afstemmen. Je kunt daarbij ook denken aan het werken aan dezelfde thema’s, of gebruik maken van vergelijkbare methodieken. Een reden die iets minder vaak genoemd wordt, maar minstens zo belangrijk is: door samen te werken met professionals met andere expertises kun je kinderen een rijker ontwikkelaanbod bieden en werken aan talentontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan een project als ‘Méér muziek in de klas’ of de samenwerking met een sportclub, waarbij experts op het gebied van muziek of sport op school komen.

Ook dat is een vorm van interprofessioneel samenwerken. Het idee achter IPS is dat je samen verder komt dan alleen: de professionals die samenwerken zijn complementair aan elkaar. Dat wil zeggen: ieder heeft zijn eigen expertises waar je in zo’n samenwerking gebruik van maakt om een 4 gezamenlijk doel te bereiken. Als leraar kun je prima een korfballes geven, maar als je die les samen met een korfbaltrainer van de plaatselijke korfbalvereniging geeft, zal de les daar (waarschijnlijk) beter van worden. Een leraar kan heel goed omgaan met verschillen tussen leerlingen in een klas, maar als leerlingen echt gedragsproblemen vertonen, is het fijn als er bijvoorbeeld een gedragscoach meekijkt. De coach kan net andere vragen stellen en tips geven waar jij als leraar nog niet aan gedacht had. En als kleuterleraar kun je een nieuwe leerling op zijn gemak stellen, maar als de pedagogisch medewerker die die leerling al vier jaar kent jou alvast op de hoogste stelt van de leerling en misschien zelfs even meekijkt de eerste ochtend in groep 1, dan zorg je wellicht voor een net iets soepelere overgang.

Het klinkt heel logisch en toch kan de samenwerking in het domein kind en educatie beter (Van der Grinten et al., 2019, Verheijen-Tiemstra, et al., 2020). Hoe kan het dat we wel weten dat kinderen kunnen profiteren van een betere samenwerking, maar die samenwerking toch niet altijd opzoeken? Ook daarvoor zijn allerlei redenen te bedenken. Zo wordt vaak genoemd dat het ‘systeem’ er niet voor is ingericht: structuren van organisaties werken niet mee, kwaliteitskaders verschillen, professionals hebben verschillende cao’s waardoor overleg bemoeilijkt wordt, enzovoort.

Bovenal heeft het te maken met onze neiging om samen te werken met mensen die we kennen - Birds of a feather flock together – we zijn geneigd samen te werken met mensen die op ons ‘lijken’, met dezelfde interesses en dezelfde expertises. Zolang we de ander niet kennen, niet weten wat hij of zij precies doet en wat zijn of haar expertise is, zijn we minder geneigd elkaar op te zoeken. Je zou dus kunnen zeggen dat een voorwaarde voor effectieve IPS is dat je elkaar (beter) leert kennen.

Opdracht: In het artikel worden verschillende voorbeelden genoemd om professionals te stimuleren om samenwerkingen buiten hun eigen vakgebied aan te gaan en elkaar te leren kennen. Voor deze opdracht bedenk je zelf een initiatief dat bijdraagt aan interprofessionele samenwerking ‘over het schoolhek heen’. Beschrijf in ongeveer 100-200 woorden waar jouw initiatief over gaat en welke professionals je hierbij betrekt.

Opdracht: Het is aan jou om via de Sociale Kaart Nederland te zoeken naar relevante organisaties in jouw gemeente die Milan en zijn gezin kunnen ondersteunen. Ga naar de website Sociale Kaart Nederland. Zoek in jouw gemeente naar organisaties die hulp kunnen bieden bij de leerproblemen, gedragsproblemen en problemen thuis. Noteer ten minste één organisatie per probleemgebied en beschrijf kort wat deze organisatie kan betekenen voor Milan of zijn gezin.

Opdracht: Voor deze opdracht stel je zelf een hulpverleningsplan op. Kies de meest relevante organisaties uit je vorige opdracht. Beschrijf per organisatie: welke hulp ze bieden welke stappen Milan of zijn ouders moeten ondernemen om toegang te krijgen tot deze hulp hoe de organisaties kunnen samenwerken om Milan en zijn gezin te ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan informatie-uitwisseling, gezamenlijke afspraken of het opstellen van een plan van aanpak.

Theorie: Interprofessioneel samenwerkingsmodel

Een interprofessioneel samenwerkingsmodel is bedoeld om de samenwerking tussen professionals met verschillende achtergronden en expertises te ondersteunen en te verbeteren. Het model helpt om duidelijkheid te scheppen over de rollen en verantwoordelijkheden van de betrokken professionals, zodat ieder weet wat zijn of haar bijdrage is en waar ieders kracht ligt. Dit voorkomt verwarring en overlapping en zorgt ervoor dat iedereen vanuit zijn eigen deskundigheid bijdraagt aan het gezamenlijke doel.

Daarnaast bevordert zo’n model de communicatie en afstemming tussen de betrokkenen. Omdat het model vaak een gezamenlijke structuur of werkwijze biedt, spreken professionals als het ware dezelfde taal, wat het samenwerken makkelijker maakt. Ook maakt het model inzichtelijk dat alle betrokkenen werken aan een gedeeld doel – bijvoorbeeld het welzijn of de ontwikkeling van een kind – en dat samenwerking daarbij essentieel is.

Een belangrijk effect van interprofessionele samenwerking is dat signalen rondom een kind sneller en beter herkend worden, doordat meerdere perspectieven worden samengebracht. Door die bundeling van kennis en ervaring kunnen problemen eerder worden aangepakt en ontstaat er een breder en rijker aanbod voor het kind.

Verder draagt het model bij aan het opbouwen van onderling vertrouwen en wederzijds begrip. Professionals leren elkaar beter kennen, wat essentieel is omdat mensen van nature sneller samenwerken met bekenden. Tot slot stimuleert interprofessioneel samenwerken ook de professionele ontwikkeling: je leert van elkaars expertise, methodieken en aanpakken, wat je eigen handelen versterkt.

Kortom, een interprofessioneel samenwerkingsmodel zorgt ervoor dat samenwerking niet willekeurig of afhankelijk van toeval is, maar gestructureerd, doelgericht en kindgericht wordt aangepakt. Hieronder zie je een voorbeeld van zo'n samenwerkingsmodel.

Opdracht: Stel je voor dat je de taak hebt een interprofessioneel samenwerkingsmodel te ontwerpen voor een organisatie binnen de pedagogiek (bijvoorbeeld een basisschool). Maak een visueel schema waarin je de rollen en verantwoordelijkheden van verschillende disciplines weergeeft. Om het samenwerkingsmodel te maken, kun je gebruikmaken van bijvoorbeeld PowerPoint, Word of een leeg vel papier.